De ontdekking van Spitsbergen

Er waren geleerden die geloofden in het bestaan van een zogeheten noordelijke doorvaart. Zij dachten dat het mogelijk was om bovenlangs Rusland en Siberië naar China en Japan te zeilen, en zo verder richting India. De Noordelijke IJszee is in de winter helemaal bevroren, maar men verwachtte dat er in de zomer wel een gaatje te vinden was in het ijs. Vanuit Holland werden er schepen naar het poolgebied gestuurd om die vaarroute te vinden. Zo ook in het voorjaar van 1596. Op een van de twee schepen was Jacob van Heemskerck de schipper en Willem Barentsz de eerste stuurman. Gerrit de Veer, een van de bemanningsleden, heeft een reisverslag geschreven. In het volgende fragment beschrijft hij een verkenningstocht op Spitsbergen, een eilandengroep in de Noordelijke IJszee. Gerrits verhaal is ‘hertaald’ (omgezet naar modern Nederlands) en ietsjes ingekort.

(Woorden met een sterretje worden onderaan de tekst verklaard.)

Op 21 juni gingen we vlak voor de kust voor anker. Het was er 18 vadem* diep. Wij en het scheepsvolk van Jan Cornelisz gingen aan land om ballast te halen. Toen we met de ballast weer aan boord kwamen, zagen we een ijsbeer in de richting van ons schip zwemmen. We sprongen meteen in de boot en roeiden op de beer af. We dreven hem steeds verder de zee in. Omdat onze boot niet snel genoeg was, werd ook onze sloep ingezet. De drie boten, met bijna al het volk van de twee schepen aan boord, wisten de beer uiteindelijk in te sluiten. We sloegen, staken en hieuwen op hem in, maar onze wapens hadden meer te lijden dan de beer zelf! Op zeker moment sloeg hij zijn klauwen met zo’n kracht in onze sloep dat er kerven in het hout kwamen. Als de beer niet het midden van de boot maar de voorsteven gepakt had, dan had hij ons misschien wel omgetrokken, zoveel kracht hebben die dieren in hun poten. Na verloop van tijd raakte de beer uitgeput en konden we hem doden. We vilden hem op ons schip. Zijn huid was 13 voet* lang.

rotganzen 
Foto: Wikipedia.

Later die dag roeiden we wel een mijl* landinwaarts en ontdekten een aantal eilanden. Op het middelste eiland zaten veel ganzen te broeden. Wanneer we ze van hun nest joegen, riepen ze ‘rot, rot, rot’. We gooiden er eentje dood, kookten de gans en aten ’r op.
Het waren rotganzen, waarvan er bij Wieringen ieder jaar veel gevangen worden. Tot nog toe wist niemand waar ze broeden. Sommige schrijvers beweren dat rotganzen in Schotland aan bomen groeien waarvan de takken over het water hangen. Als de vruchten in het water vallen zouden het ganzenkuikens worden, als ze op het land vallen zouden ze kapotvallen en verrotten. Dat verhaal blijkt dus niet te kloppen. Het is niet vreemd dat niemand hun broedgebied kende, want voor zover we weten zijn hier nooit eerder mensen geweest.

Er moet nog worden opgemerkt dat op dit land (waarvan wij denken dat het Groenland is) struiken en gras groeien en plantenetende dieren leven, waaronder Rheden [rendieren], hoewel het op minstens 80 graden noorderbreedte ligt. Op Nova Zembla daarentegen groeit niets. Daar leven dan ook alleen maar vleesetende dieren, zoals beren en vossen. Toch ligt Nova Zembla op 76 graden noorderbreedte, dus vier graden verder van de noordpool.

1 vadem is ongeveer 180 centimeter
1 voet is ongeveer 30 centimeter
1 mijl is ongeveer 1600 meter

---

SchoolTV: de reis van Willem Barentsz (filmpje van 1.17 min.).
Surfspin: hier kun je Gerrits tekst lezen in de oude spelling.
Surfspin: lees hoe de bemanning moest overwinteren op Nova Zembla.
Surfspin: wat betekent het woord rendier?
Surfspin: naar het keuzemenu Geschiedenis.
Naar het HOME van de Surfspin.

---

Geplaatst op 21 juni 2005, het laatst gewijzigd op 23 mei 2012.

---

© Surfspin 2005-2012