Rat op schoot
In Nederland leven de zwarte rat en de bruine rat. Ze zijn geen familie van de muskusrat en de woelrat, maar van de huismuis en de veldmuis. Ratten hebben niet zo’n beste naam. Dat komt vooral omdat ze bekendstaan als verspreiders van ziektes. Ook veroorzaken ze knaagschade, niet alleen aan voedsel, maar ook aan kabels. Toch zijn er genoeg mensen die een rat als huisdier houden. Rat op schoot: onze voorouders zouden dat maar gek gevonden hebben!
| De zwarte rat is vooral berucht als verspreider van de pest. ‘De pee’ wordt verwekt door een bacterie, overgebracht door een vlo en verspreid door een knaagdier. De vector* hoeft niet per se de rat te zijn. Veel mensen denken dat de pest speciaal een middeleeuwse ziekte is, maar ook in de gouden eeuw zijn er in ons land nog pestepidemieën geweest. In Europa komt de pest nu niet meer voor. Maar de pest is nog niet helemaal uitgeroeid. Sinds de uitvinding van de antibiotica* is de ziekte gelukkig lang niet zo gevaarlijk meer. |
De zwarte rat is lang niet altijd zwart. En zoals er bruine zwarte ratten zijn, zijn er ook zwarte bruine ratten. Je kunt de zwarte rat daarom het beste herkennen aan zijn grote oren, spitse kop en lange staart, die langer is dan zijn lijf. Hij lijkt op een erg grote huismuis. Oorspronkelijk komt de zwarte rat uit Zuid-Azië. Door met schepen mee te liften, is hij in de vroege middeleeuwen in Europa beland. Hij kan heel goed klimmen, dus het was voor hem een koud kunstje om via de trossen aan boord te komen. Zwarte ratten kunnen niet goed tegen de kou en daarom vind je ze bij ons alleen in gebouwen, zoals graansilo’s, pakhuizen, kippenschuren en varkensstallen. In Nederland komt de zwarte rat alleen nog heel plaatselijk voor, maar in de middeleeuwen, toen het vuilnis nog gewoon op straat werd gedumpt, was hij erg algemeen.
De bruine rat wordt ook wel rioolrat genoemd. Hij komt oorspronkelijk uit Noord-Azië en is pas in de 18e eeuw naar Europa gekomen. In Nederland is hij algemeen. In tegenstelling tot de zwarte rat kan de bruine rat goed tegen koude en nattigheid. Hij leeft zowel binnen als buiten, onder andere in fabrieken, boerderijen, pakhuizen, riolen en op vuilnisbelten. Maar in huis komt hij bijna niet. In de natuur leeft hij vooral in de buurt van water, het liefst als er dichtbegroeide oevers zijn. De bruine rat kan dan ook uitstekend zwemmen en duiken. Net als de zwarte rat eet hij voornamelijk plantaardig voedsel, maar ook wel eens een eitje of een jong vogeltje. Op zijn beurt wordt de bruine rat gegeten door roofvogels, katten en andere roofdieren.
Met name albino bruine ratten worden veel gebruikt voor dierproeven. Nieuwe medicijnen, ja zelfs schoonheidsmiddeltjes, worden vaak eerst getest op laboratoriumratten voordat ze mogen worden verkocht. Je zou daarom kunnen zeggen dat dankzij de rat veel mensenlevens zijn gered!
* Een vector is een dier dat een besmettelijke bacterie, virus of parasiet kan overbrengen.
* Antibioticum is een stof die wordt afgescheiden door bacteriën of schimmels en wordt gebruikt om ziekteverwekkende bacteriën te doden.
Surfspin: hier vind je informatie over de pest.
Surfspin: naar het keuzemenu Natuur.
Naar het HOME van de Surfspin.
Geplaatst op 21 juni 2005, het laatst gewijzigd op 10 november 2006.
© Surfspin 2005-2006; illustratie © Peter Twisk