Karel de Vijfde
in zijn rijk ging de zon nooit onder
home > geschiedenis > tijd van ontdekkers en hervormers
Karel de Vijfde
in zijn rijk ging de zon nooit onder
700 jaar na Karel de Grote was er weer een keizer die Karel heette: Karel de Vijfde. Net als zijn beroemde voorganger werd hij geboren in wat nu België is. Zijn rijk besloeg een groot deel van Europa en zelfs nog een flink stuk van Amerika! Sinds de tijd van Karel de Grote had er in Europa niet zo’n groot rijk bestaan.
Bourgondische Rijk
We beginnen ons verhaal een eeuw vóór Karel, namelijk bij de middeleeuwse BN’er Jacoba van Beieren. Zij was gravin van Holland, Zeeland en Henegouwen*, maar werd door haar neef Filips de Goede aan de kant gezet. Filips was hertog van Bourgondië. Bourgondië ligt in Frankrijk. Onder Filips voorgangers was het Bourgondische hertogdom uitgegroeid tot een machtig rijk. Holland, Zeeland en Henegouwen kwamen er nu ook bij.
Slimme huwelijken
We maken een sprong in de tijd, naar 1477. In dat jaar trouwde Maria van Bourgondië (de kleindochter van Filips de Goede) met Maximiliaan van Habsburg, de zoon van de Duitse keizer. Daarmee werden het Bourgondische Rijk en het Duitse (Habsburgse) keizerrijk met elkaar verbonden. Maria en Maximiliaan kregen een wolk van een zoon: Filips de Schone. Filips trouwde met de Spaanse prinses Johanna van Castilië. Zo ging dat: door een slimme huwelijkspolitiek kon een vorstenhuis* almaar machtiger worden.
Karels alcázar (kasteel)
in de Spaanse stad Toledo
foto: Frode Nagel
Karel wordt keizer
In het jaar 1500 kregen Filips en Johanna een zoon. Hij werd geboren in de Vlaamse stad Gent. Ze noemden hem Karel. Toen Karel 6 was, stierf zijn vader. Karel werd opgevoed aan het hof van zijn tante Margaretha van Oostenrijk, in de Brabantse stad Mechelen. Margaretha was landvoogdes* van de Nederlanden.
- In 1515 werd Karel meerderjarig. Hij werd gelijk heer van Bourgondië en heer der Nederlanden.
- In 1516 volgde hij zijn ene opa op als koning van Spanje.
- In 1520 volgde hij zijn andere opa op als keizer van Duitsland.
Karel verplaatste zijn hof van Brussel naar Spanje. Hij benoemde zijn zus Maria tot landvoogdes. Zij ging de Nederlanden namens hem besturen. De landvoogdes werd geholpen door een adviesraad van hoge edelen: de Raad van State. Daarin zat een neef van Willem van Oranje.
Steeds verder!!!
Karels wapenspreuk was: plus ultra ‘steeds verder’. Hij wilde zijn rijk steeds groter maken. Daarom was hij vaak op oorlogspad. Zijn grootste vijanden waren de Franse koning en de Turkse sultan. Om de oorlogen te kunnen betalen, moesten de steden en gewesten in zijn rijk veel belasting betalen. Dat maakte hem niet populair. Daarbij kwam dat hij door middel van zijn ambtenaren steeds machtiger werd. Ook dat vonden de steden, de gewesten en de edelen niet leuk, want die wilden hun zaakjes zoveel mogelijk zelf regelen.
De Nederlanden ontstaan
Als heer der Nederlanden was Karel vanaf het begin graaf van Vlaanderen, graaf van Holland en Zeeland en hertog van Brabant. Zelf onderwierp hij Friesland en het hertogdom Gelre en voegde ook het bisdom Utrecht toe aan zijn rijk.* Zo ontstonden de Nederlanden (oftewel de 17 provinciën). Dat besloeg ongeveer wat nu Nederland, België en Luxemburg is, plus nog een stuk van Noord-Frankrijk. De Nederlanden werden een apart gebied binnen Karels rijk. De steden en gewesten van de Nederlanden hadden hun eigen bestuur en hun eigen wetten, maar Karel zorgde ervoor dat zijn invloed steeds groter werd.
In 1555 trad Karel af. Hij was uitgeblust en trok zich terug in een Spaans klooster. Zijn zoon Filips volgde hem op als koning van Spanje en heer der Nederlanden. Filips II zette het beleid van zijn vader voort. De vervolging van protestanten* veroorzaakte in de Nederlanden veel onrust en leidde in 1568 uiteindelijk tot de Tachtigjarige Oorlog.
* Henegouwen is nu de naam van een Belgische provincie, vlakbij Frankrijk.
* Een vorstenhuis of dynastie: alle vorsten uit dezelfde familie.
* Een landvoogdes was een vrouw die een deel van een rijk bestuurde namens de vorst.
* Het hertogdom Gelre omvatte Gelderland, Noord-Limburg en een stukje van Duitsland, het bisdom Utrecht omvatte Utrecht, Overijssel, Drenthe en de stad Groningen.
* Protestanten zijn christenen die niet katholiek zijn, zoals calvinisten, doopsgezinden en lutheranen.
TIP van meester THEO Wie was Karel de Vijfde? Klokhuispresentator Bart gaat voor het antwoord naar de mooie stad Gent (15 minuten).
Entoen.nu: info over Karel V op de website van de Canon van Nederland.
Entoen.nu: Canonclip groep 7 en 8 over Karel de Vijfde (clip van 3:51 min.).
SchoolTV: Karel V, keizer van een enorm groot rijk (filmpje van 3:05 minuten).
Surfspin: naar het vorige onderwerp van de Canon van Nederland: Erasmus.
Surfspin: naar het volgende onderwerp van de Canon van Nederland: de Beeldenstorm.
Surfspin: naar het keuzemenu Geschiedenis.
Naar het HOME van de Surfspin.
© Surfspin 2010-2014