home > geschiedenis > middeleeuwen > tijd van monniken en ridders
home > geschiedenis > Canon van Nederland > Hebban olla vogala (het Nederlands op schrift)
kerndoelen po: 52

Hebban olla vogala

de eerste woorden van een liefdesliedje?

In 1931 ontdekte iemand in een 11e-eeuws Engels handschrift een merkwaardig krabbeltje. Het begon met de woorden Hebban olla vogala. Het bleek een oud Nederlands zinnetje te zijn. Het is zeker niet het oudste Nederlands dat we kennen, maar wel het bekendste.

De Germanen spraken… Germaans
Al enkele duizenden jaren geleden woonden er in Noord-Europa Germanen. Zij spraken Germaans. De Germanen breidden hun woongebied voortdurend uit. Ruim 2000 jaar geleden kwamen ze ook in onze streken wonen. Langzamerhand ontstonden er steeds meer verschillen tussen het Germaans dat de verschillende Germaanse stammen spraken. Ergens rond 500 na Christus* was er bij ons een aparte groep Germaanse dialecten ontstaan die als een aparte taal wordt beschouwd: het Nederlands. Het Nederlands is dus een Germaanse taal, net als o.a. het Duits, het Engels, het Fries en het Deens. 





Oudnederlands was een spreektaal


De oudste fase van het Nederlands heet het Oudnederlands. Van het Oudnederlands zijn maar weinig teksten bekend. Dat komt omdat vrijwel alleen monniken konden schrijven, en die schreven bijna altijd in de taal van de kerk: het Latijn. Eeuwenlang was het Nederlands dus alleen een spreektaal en geen schrijftaal.







Kopiëren in het kopieerhok scriptorium


Kloosters hadden een schrijfzaal waar monniken handschriften kopieerden (overschreven). Meestal waren dat religieuze Latijnse geschriften. Ze schreven met een ganzenveer. Ze sneden een scherpe punt aan de schacht van de veer, doopten die in de inkt en begonnen te schrijven. Niet op papier, maar op perkament*. Af en toe moest hun pen worden aangescherpt. Voordat ze verdergingen met kopiëren, probeerden ze de pen even uit door in de kantlijn of op het schutblad wat woorden te krabbelen: een pennenproef. Omstreeks 1100 moet er een Vlaamse monnik zijn geweest die in een Engels klooster aan het kopiëren was. Op het schutblad van zijn perkamenten handschrift schreef hij als pennenproef:



Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, wat unbidan we nu?





Letterlijk staat er: ‘Hebben alle vogels nesten begonnen behalve ik en jij. Wat wachten we nu?’

Nu zouden we zeggen: Alle vogels zijn al aan het nestelen, behalve jij en ik. Waar wachten wij nog op? (Het lijkt wel het refrein van een liefdesliedje!)







Dit is dan wel niet het oudste Oudnederlands dat we kennen, het is zeker het meest romantische!




 





* Er zijn ook geleerden die zeggen dat het Oudnederlands pas rond 800 begon. Het Nederlands is in ieder geval heel geleidelijk ontstaan.

* Perkament werd gemaakt door een dierenvel (bijv. van een geit of een kalf) te ontharen en te bewerken tot een papierachtig schrijfvel.




 





TIPS van meester THEO





De Klokhuisspecial over Hebban olla vogala is leuk én leerzaam (duur 14 min.)




- In deze bijzondere muziekclip uit het programma Man over woord kun je horen hoe het Oudnederlands geklonken kan hebben!






- De muziekclip Hebban olla vogala is speciaal gemaakt voor Het Klokhuis.











Surfspinkatern Hebban olla vogala. Tekst met 13 vragen (pdf, 1.22 MB).

SchoolTV: kloosters in de middeleeuwen (filmpje van 1 minuut).

Taalcanon: waar komt het ABN vandaan?

Man over woord: is hebban olla vogala Oudengels? (filmpje van 8½ minuut).

Surfspin: het Romeinse schrijfplankje van Tolsum (het oudste tekstje uit Nederland).

Surfspin: naar het vorige onderwerp van de Canon van Nederland: Karel de Grote.

Surfspin: naar het volgende onderwerp van de Canon van Nederland: Floris de Vijfde.

Surfspin: naar het keuzemenu Geschiedenis.

Naar het HOME van de Surfspin.







Geplaatst op 5 november 2008, het laatst gewijzigd op 26 juni 2014.







© Surfspin 2008-2014