De samenzwering van Claudius (Julius) Civilis
(schilderij van Rembrandt;
Nationalmuseum, Stockholm)
De Bataven
vrienden van de Romeinen (maar niet altijd!)
home > geschiedenis > tijd van jagers en boeren
home > geschiedenis > tijd van Grieken en Romeinen
home > geschiedenis > Canon van Nederland > limes
home > wereldoriëntatie > Nederland > provincies > Gelderland > Betuwe
De samenzwering van Claudius (Julius) Civilis
(schilderij van Rembrandt;
Nationalmuseum, Stockholm)
De Bataven
vrienden van de Romeinen (maar niet altijd!)
Met de komst van de Romeinen eindigt voor Nederland de prehistorie en begint de geschiedenis. Want de Romeinen gingen over onze streken schrijven. Over het landschap, over wat er gebeurde en over de stammen die hier woonden. De bekendste stam is die van de Bataven*. Dat betekent ‘de beteren’ — de supermannen!
Bataven in de Betuwe
De Romeinse geschiedschrijver Tacitus (spreek uit: Tásietus) schrijft dat de Bataven kwamen uit wat nu Duitsland is. Ze waren in het oosten van ons rivierengebied gaan wonen, met name in de Betuwe. Met de komst van de Romeinen was de Betuwe een stukje van het enorme Romeinse Rijk geworden. De Romeinen waren echte regelneven. Het woongebied van de Bataven werd een deel van een Romeins district (een civitas).* Een civitas hoorde natuurlijk een bestuurscentrum te hebben, vonden de Romeinen, een hoofdplaats dus, en daarom stichtten ze waar nu Nijmegen ligt de plaats Batavodorum ‘Batavenburg’. Anders dan die naam doet denken, zullen er vooral Romeinen en Gallo-Romeinen* hebben gewoond. De Bataven zelf bleven waarschijnlijk liever in hun Betuwse boerendorpjes wonen, dichtbij hun geliefde paarden!
resten van het badhuis van het 9e cohort van de Bataven
foto: Frode Nagel
Bataafse Opstand
De Bataven hoefden geen belasting te betalen aan de Romeinen. Wel moesten ze hulptroepen leveren aan het Romeinse leger. De Bataven waren elitesoldaten. Hun cohorten* hielpen bij de Romeinse verovering van Britannia (Engeland). Maar echt tevreden kunnen de Bataven niet geweest zijn, want in het jaar 69 kwamen ze onder aanvoering van Julius Civilis in opstand. Dit wordt de Bataafse Opstand genoemd, hoewel er ook andere stammen aan meededen. De opstand werd door een groot Romeins leger neergeslagen. Ook na deze opstand bleven de Romeinen nog Bataafse hulptroepen gebruiken.
Bataven ‘verromeinsen’
Archeologen hebben bij de Betuwse stad Tiel twee Bataafse nederzettingen opgegraven. Het bleek dat de Bataven woonden in woon-stalhuizen. Dat zijn boerderijen waar mens en dier onder hetzelfde dak leven en het vee niet in een apart stalgebouw staat. De boerderijen hadden rieten daken en met leem bestreken wanden van gevlochten takken. Ze waren dus niet van steen, zoals de Romeinse herenboerderijen (de villa’s). Toch denken archeologen dat de Bataven tot op zekere hoogte geromaniseerd waren: ze waren zich een beetje als Romeinen gaan gedragen.
Omstreeks 250 vielen Germaanse stammen het Romeinse gebied binnen. Waarschijnlijk zijn de Bataven toen uit de Betuwe verdreven. We weten niet goed wat er met hen gebeurd is. Vermoedelijk zijn ze opgegaan in de Franken. Dat was een verbond van Germaanse stammen.
Maar de Bataven zijn niet vergeten. Omstreeks de 17e eeuw (in de tijd van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de Tachtigjarige Oorlog) werden ze zelfs een ‘voorbeeldvolkje’. Hun opstand tegen de machtige Romeinen werd vergeleken met de opstand van de toenmalige Nederlanders tegen de machtige Spanjaarden. De Hollanders geloofden dat ze rechtstreeks van de Bataven afstamden. Maar dat is een fabeltje!
* Bataven, maar je mag ook Batavieren zeggen.
* De civitas Batavorum: de civitas (het district, departement) van de Bataven.
* Gallo-Romeinen waren Galliërs die zich gedroegen als Romeinen (Latijn spraken, zich kleedden volgens de Romeinse mode, enz.).
* Een cohort was een legereenheid van ongeveer 600 man. Een legioen bestond uit 10 cohorten.
SchoolTV: de opstand van de Bataven (filmpje van 1:40 minuten).
Surfspin: hier vind je informatie over de limes (= de Romeinse Rijngrens).
Surfspin: hier vind je informatie over Noviomagus (= Romeins Nijmegen).
Surfspin: hier vind je informatie over de stam van de Cananefaten en Forum Hadriani.
Surfspin: naar het keuzemenu Geschiedenis.
Naar het HOME van de Surfspin.
© Surfspin 2008-2013
