home > geschiedenis > tijd van jagers en boeren
home > geschiedenis > Canon van Nederland > hunebedden (vroege landbouw)
home > wereldoriëntatie > Nederland > provincies > Limburg
kerndoelen po: 52
maquette v.e. bandkeramische nederzetting
foto: Peter Jan Bomhof (RMO)
De bandkeramiekers
de eerste boeren van ons land
Het begin van de prehistorie noemen we de steentijd. In de steentijd trokken de mensen rond en scharrelden hun kostje bij elkaar: ze jaagden en visten en plukten planten, noten en vruchten. Ze waren jagers-verzamelaars. Ongeveer 11.000 jaar gebeurde er in het Midden-Oosten iets nieuws: de mensen gingen voedsel verbouwen. Ze werden dus boeren in plaats van echte jagers-verzamelaars, al bleven ze daarnaast nog wel jagen. Daarmee brak er een nieuwe tijd aan: de nieuwe steentijd.
De eerste boeren op aarde
Landbouw kun je onderverdelen in akkerbouw en veeteelt. Akkerbouw is het verbouwen van gewassen, zoals granen, bonen en erwten. De boeren legden akkertjes aan, waar deze gewassen werden uitgezaaid. Behalve de akkerbouw deed ook de veeteelt zijn intrede. De mens ging wilde dieren tam maken. Dat noem je domesticeren. Eerst werden het schaap en de geit gedomesticeerd, later ook het varken en het rund. De beste dieren werden met elkaar gekruist, zodat de koeien meer melk gingen geven, de schapen meer wol, de varkens meer vlees.
bandkeramiek
foto: Lous Leipheimer
Bandkeramiek
Heel langzaam breidde deze nieuwe vorm van voedselproductie zich uit. Ongeveer 7500 jaar geleden ontstond ook in Midden-Europa een boerencultuur. Deze cultuur wordt bandkeramiek genoemd, omdat deze boeren hun aardewerk vaak versierden met bandvormige lijnen. Een paar eeuwen later vestigden de bandkeramische boeren zich ook in onze streken. Ze gingen wonen op de Zuid-Limburgse lössgronden. Daarmee begint ook voor Nederland de nieuwe steentijd.
|
In de ijstijd blies de poolwind leemachtige bodemdeeltjes naar het zuiden. Deze deeltjes waren kleiner dan zandkorrels, maar groter dan kleideeltjes. Ze werden afgezet in de luwte van de stuwwallen¹ bij Nijmegen en de heuvels van Zuid-Limburg. Daarom heeft Zuid-Limburg een bijzonder soort bodem: niet van zand of klei, maar van löss. Löss heeft een gelige of roodgele kleur. Maar wat belangrijker is: het is erg vruchtbaar! |
Opgravingen in Limburg
Archeologen hebben in Limburg nederzettingen van de bandkeramiekers opgegraven. De nederzettingen bestonden uit een groepje boerderijen. De boerderijen waren 5 à 8 meter breed en de grootste was wel 35 meter lang! De wanden waren van gevlochten takken en de daken vermoedelijk van stro. Ook zijn er kookpotten en voorraadpotten gevonden, en stenen pijlpunten, hakbijlen en klingen². Door een stel klingen op een rij in een stuk hout of bot te monteren, maakten de bandkeramiekers een sikkel. Daarmee konden ze het graan oogsten. Het hout en het bot zijn allang vergaan, maar het steen natuurlijk niet.
Je kunt je wel voorstellen dat de jagers-verzamelaars die al in onze streken woonden, nieuwsgierig waren naar zoiets bijzonders als ‘landbouw’! In de loop der eeuwen namen ze die nieuwe manier van voedselproductie over. Maar jacht en visvangst zouden hier nog lange tijd een belangrijk middel van bestaan blijven. De nieuwe steentijd eindigt voor Nederland omstreeks 2000 voor Christus, dus 4000 jaar geleden. Dan begint de bronstijd.
1 Een stuwwal is een heuvelrug die in de ijstijd is ontstaan doordat het landijs de bodem op sommige plaatsen opstuwde.
2 Een kling is een geslepen steen, die bijvoorbeeld werd gebruikt als beitel of als het blad van een bijl.
(Met dank aan het Rijksmuseum van Oudheden voor het beschikbaar stellen van de foto van de maquette.)
YouTube: de archeoloog Wim Hendrix vertelt over de bandkeramiekers in Zuid-Limburg (filmpje van 9:33 minuten).
SchoolTV: de eerste boeren (filmpje van 2:21 minuten).
SchoolTV: löss in Zuid-Limburg (filmpje van 3:17 minuten).
Canon van Limburg: bandkeramiek.
Surfspin: naar het werkblad Bandkeramiekers (pdf).
Surfspin: hier vind je info over de hunebedbouwers.
Surfspin: hier vind je info over de domesticatie van het paard.
Surfspin: naar het keuzemenu Geschiedenis.
Naar het HOME van de Surfspin.
Geplaatst op 18 oktober 2006, het laatst gewijzigd op 4 januari 2016.
© Surfspin 2006-2016