home > geschiedenis > tijd van pruiken en revoluties
home > geschiedenis > Canon van Nederland > de patriotten, Napoleon
kerndoelen po: 52
Franse tijd
Nederland verandert
In 1789 was in Frankrijk een opstand uitgebroken: de Franse Revolutie. Al snel daarna raakte Frankrijk in oorlog met een groep landen, waaronder Engeland, Oostenrijk en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Fransen veroverden de Oostenrijkse Nederlanden (wat nu België is) en rukten op richting de Republiek, met in hun midden Nederlandse patriotten. Limburg werd, net als de Oostenrijkse Nederlanden, ingelijfd en werd dus een stukje van Frankrijk. Toen kwam het leger bij de grote rivieren. Wat nu? zou de Franse generaal Pichegru hebben gezegd.
Wat nu? zei Pichegru
Koning Winter kwam de Fransen te hulp. Want de winter was zo streng dat de rivieren bevroren. De soldaten liepen de rivier de Lek over en trokken Holland binnen. Stadhouder Willem de Vijfde (Willem V) vluchtte naar Engeland. De patriotten en hun aanhangers waren blij: ze vonden dat de Fransen de Republiek bevrijd hadden van de stadhouder. Ze dansten rond de vrijheidsboom! De Nederlandse patriotten, die vrienden van de Fransen waren, werden de nieuwe machthebbers van ons land. Zij riepen de Bataafse Republiek uit. Maar achter de schermen bleven de Fransen de baas.
Bataafse Republiek
De nieuwe patriotse regering ging hard aan het werk. De patriotten voerden een nieuw belastingstelsel in en schreven een grondwet. Sinds de Tachtigjarige Oorlog hadden gereformeerde (protestantse) Nederlanders een streepje voor. Alleen zij konden de mooie regentenbaantjes krijgen. Daar maakten de patriotten een eind aan, want ze vonden dat iedereen voor de wet gelijk moest zijn. De katholieke, doopsgezinde en joodse Nederlanders kregen dezelfde rechten als de gereformeerde Nederlanders.
Met een beetje overdrijven zou je kunnen zeggen dat Nederland vóór de Franse tijd eigenlijk uit zeven verschillende landjes bestond, namelijk uit de zeven gewesten (provincies) Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Overijssel, Friesland en Groningen. Maar nu werd Nederland een eenheidsstaat: voortaan werd Nederland centraal bestuurd vanuit Den Haag, net zoals Frankrijk centraal werd bestuurd vanuit Parijs. De landelijke regering in Den Haag kreeg dus veel meer macht dan de provincies. Dat zou nooit meer veranderen.
De Republiek verarmt
Terwijl de patriotten druk bezig waren om het land te hervormen, ging het slechter met de economie. Want de handel met Engeland viel bijna stil, omdat Engeland in oorlog was met Frankrijk. Bovendien was het Franse leger niet gratis gekomen: de nieuwe Bataafse Republiek moest Frankrijk heel veel geld betalen voor het verjagen van de stadhouder. Ook legerden de Fransen een groot leger op de Utrechtse Heuvelrug, op kosten van de Bataafse Republiek.
1806-1810: Koninkrijk Holland
In 1799 was in Frankrijk Napoleon aan de macht gekomen. Hij ging zich ook met ons land bemoeien. In 1806 schafte hij de Bataafse Republiek af en maakte er een koninkrijk van. Hij benoemde zijn broer Lodewijk tot koning van Holland. Het grote 17e-eeuwse stadhuis van Amsterdam werd verbouwd tot koninklijk paleis: het Paleis op de Dam.
De Nederlanders vonden Lodewijk best een goede koning. Toen in Leiden een kruitschip ontplofte, ging Lodewijk meteen naar het rampgebied om te helpen. Leidenaars die door de explosie dakloos waren geworden, mochten zolang in een van zijn paleizen wonen!
1810-1813: Nederland is een stukje van Frankrijk
Keizer Napoleon vond zijn broer helemaal geen goede koning. Hij vond namelijk dat Lodewijk te weinig voor Frankrijk deed. Nederlandse schippers mochten van Napoleon geen handel drijven met Engeland, want dat was zijn grote vijand. Maar de schippers gingen stiekem toch door. Koning Lodewijk liet dat oogluikend¹ toe, omdat hij wist hoe belangrijk de handel met Engeland voor Nederland was. Toen Napoleon dat merkte, riep hij zijn broer terug naar Frankrijk en lijfde ons land in. Nederland was nu geen koninkrijk meer en ook geen republiek, maar was een Frans departement geworden, een provincie van het grote Franse keizerrijk! Het betaalmiddel werd… de Franse frank!
Napoleon gevangen
Napoleon voerde veel oorlogen. Uiteindelijk werd hij verslagen en verbannen naar een eiland. De Franse soldaten trokken uit ons land weg.
— Wat nu?
Stadhouder Willem V, die tijdens de Franse inval naar Engeland was gevlucht, was inmiddels overleden. Maar er was nog een zoon: prins Willem VI van Oranje. Drie hoge heren uit Den Haag vroegen de prins om koning van Nederland te worden. Op 30 november 1813 zette Willem in Scheveningen voet aan wal. Prins Willem VI werd Willem I, kóning Willem I. Hij wordt de koning-koopman genoemd.
1 Iets oogluikend toelaten betekent ‘iets dat eigenlijk verboden is toch toestaan en doen alsof je het niet ziet’.
Entoen.nu: info over de patriotten op de website van de Canon van Nederland.
Entoen.nu: info over Napoleon en de Franse tijd op de website van de Canon van Nederland.
Entoen.nu: Canonclip groep 7 en 8 over de patriotten (filmpje van 4:12 min.).
Surfspin: hier vind je info over Napoleon Bonaparte (1769-1821), keizer van Frankrijk.
Surfspin: naar het vorige onderwerp van de Canon van Nederland: de patriotten (kritische burgers willen macht).
Surfspin: naar het volgende onderwerp van de Canon van Nederland: de koning-koopman Willem I (1772-1843).
Surfspin: naar het keuzemenu Geschiedenis.
Naar het HOME van de Surfspin.
Geplaatst op 27 september 2011, het laatst gewijzigd op 13 januari 2012.
© Surfspin 2011-2012